شهر تهران از زمان روی کار آمدن شورای دوم شهرها و روستاها به صورت کاملا حرفه ای وارد فعالیت های ساخت و ساز و بهبود کیفیت برنامه های عمرانی خود شد. انتخاب دکتر قالیباف به عنوان یکی از شهرداران نمونه جهان (هشتمین شهردار برتر جهان در سال ۲۰۰۸ میلادی) و همچنین قرار گرفتن تهران در ردیف شهرهای زیبا و تمیز دنیا نشان دهنده تلاش بی وقفه ای مدیریت شهری در بهبود وضعیت پایتخت است و شاید امروز بتوان اظهار داشت که شهردار تهران از دیدگاه جهانیان نیز یک شهردار نمونه است.

- عمده ترین خدمات و فعالیتهای قالیباف در شهرداری تهران

- سامانه های ارتباط مردمی

در دوره فعالیت قالیباف در شهرداری تهران اقدامات مهمی در حوزه های چابک سازی و تسریع فعالیتهای ارتباط مردمی نظیر سامانه ۱۳۷ انجام گرفت که از دوره مدیریت قبلی در نیروی انتظامی به شهرداری تهران سرایت کرد. همچنین خدمات و اقدامات اساسی دیگر در حوزه های مختلف همچون پروژه های عمرانی، خدماتی و فضای سبز و حمل و نقل شهری نیز در طول مدت تصدی قالیباف به عنوان شهردار تهران صورت پذیرفت.

برخی از مهمترین خدمات در این حوزه ها عبارت است از:

- توسعه حمل و نقل عمومی

- در حوزه مترو:

ازسال ۱۳۸۴ تا کنون ، با بهره برداری از ۳۷ کیلومتر مسیر و ۲۷ ایستگاه جدید ، طول خط مترو از ۷۹ کیلومتر به ۱۱۶ کیلومتر بالغ گردیده و میزان سرویس دهی از حدود ۲۶۲ میلیون نفر مسافر در سال ۱۳۸۴ به حدود ۵۰۰ میلیون نفر در سال ۱۳۸۹ ارتقاء یافته است. سهم سفرهای روزانه با مترو نیز به ۸% در سال ۸۹ بالغ گردیده است.

-در حوزه اتوبوس:

شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه در حال حاضر با ۳۵۹ خط اتوبوسرانی ( ۱۵۹ خط خصوصی)، ۳۳۰۰ دستگاه ناوگان عمومی ، ۳۰۰۴ دستگاه ناوگان خصوصی و با ظرفیت جابجایی روزانه بیش از ۴۲۰۰۰۰۰ نفر، در حال خدمت رسانی به شهروندان محترم تهرانی می باشد اتوبوسرانی تهران با سهم جابجایی ۲۱% از سفرهای روزانه تهرانیها سالانه حدود یک میلیارد و دویست و پنجاه میلیون مسافر را در مسیرهای مختلف جابجا می نماید.برای بالا بردن کیفیت سرویس ناوگان اتوبوسرانی ، شهرداری تهران اقدام به نوسازی ناوگان مذکور نموده است و از سال ۱۳۸۴ تا کنون تعداد ۴۴۳۴ دستگاه اتوبوس جدید وارد این ناوگان گردیده و همچنین تا کنون ۳۰۱۷ دستگاه اتوبوس فرسوده ، از رده خارج شده استو این نوسازی نسبت به سال ۱۳۸۴ تا ۱۸۰% رشد داشته است. در همین زمینه طرح ویژه کارت بلیط الکترونیکی مشترک ناوگان اتوبوسرانی و مترو در سال ۸۸ طراحی و به مرحله اجرا رسیده است که تا کنون بیش از ۴۹۰۰ دستگاه اتوبوس از اتوبوس های شرکت واحد مجهز به سیستم کارت خوان گردیده اند و در نتیجه آن سرعت استفاده از حمل و نقل عمومی افزایش یافته و در وقت و هزینه شهروندان و شهرداری صرفه جویی شده است بهره برداری از ۵ خط سامانه اتوبوسرانی تند رو BRT به طول ۸۵ کیلومتر و ۱۱۲ ایستگاه ، امکان جابجایی ۲۷۰۰۰۰۰۰ نفر مسافر در ماه را فراهم نموده که علاوه بر افزایش سرعت سفرهای درون شهری توسعه چشمگیری در ارتقاء سطح دسترسی شهروندان به وسایل حمل و نقل عمومی ایجاد نموده است. در حوزه تاکسی: سازمان تاکسیرانی شهرداری تهران در این حوزه با افزایش ۳۰۰ خط جدید و نوسازی بیش از ۳۱هزار دستگاه تاکسی از سال ۸۴ توانسته به رکورد جابجایی یک میلیارد و صد میلیون نفر مسافر در سال ۸۹ دست پیدا کند و در حال حاضر با توجه به ساماندهی ۴۰ هزار دستگاه مسافر بر شخسی مجموع کل ناوگان تاکسی رانی از ۴۲ هزار دستگاه در سال ۸۴ به ۸۱ هزار دستگاه در سال ۸۹ رسیده است علاوه بر سفرهای درون شهری ، ۴ پایانه مسافربری شرق ، غرب ، جنوب و بیهقی سالیانه ۴۹ میلیون مسافر بین شهری را ساماندهی می نماید.

آمار و ارقام ذکر شده نشانگر آن است که توسعه حمل و نقل عمومی پایدار از اولویتهای اصلی مدیریت شهری طی سالهای اخیر بوده است به گونه ای که توسعه سریع مترو، احداث و توسعه خطوط BRT و ارتقای خدمات رسانی در شبکه اتوبوسرانی طی چند سال اخیر به خوبی برای شهروندان ملموس بوده است.
درواقع طی سال های اخیر، پنج خط اتوبوس تندرو در تهران احداث شده که این خطوط با استقبال بسیار خوب شهروندان مواجه شده اند، به گونه ای که اکنون روزانه یک میلیون و ۸۰۰ هزار مسافر با اتوبوسهای BRT در شهر تردد می کنند.

ورود ناوگان جدید اتوبوس‌های تندرو (BRT) به شهر تهران، ازسوی محمد باقرقالیباف نقطه عطفی در تغییر نگاه مدیریتی نسبت به تحقق کرامت انسانی تلقی شد. به گفته شهردارتهران اصل سوم قانون اساسی به تفصیل شرح داده که فلسفه وجودی نظام جمهوری اسلامی جزکرامت انسانی نیست واگرعدالت هم به‌عنوان مهم‌ترین دغدغه، دردستورکارمسئولان قرار دارد به‌منظورآن است که به کرامت انسانی دست یابیم وگرنه عدالت قلمداد نشده وشاید درطرح آن نگاه دیگری دنبال شود.

همچنین اضافه‌شدن ۱۰۰واگن مترو، احداث ۷ ایستگاه جدید، افزایش سرعت، توسعه خطوط یک، ۲ و ۴ در قالب راه‌اندازی ایستگاه قیطریه، میدان تیراندازومیدان شهدا ومیدان انقلاب ایستگاه میدان تجریش وچهارراه تهرانپارس ازجمله دیگر برنامه‌های شهرداری تهران در حوزه مترو بوده است.

حجم بالای عملیات دردست اجرای شهرداری تهران در اعماق زمین و دور از چشم شهروندان که در قالب تونل توحید، کانال‌های جمع آوری آب‌های سطحی وایستگاه‌های مترودرجبهه‌های مختلف فعال است تا به آنجا بود که قرارشد تا برای اطلاع شهروندان ازنحوه وحجم عملیات عمرانی دردست اجرای شهرداری دراعماق زمین، مانیتورهایی بالای سراین طرح‌ها نصب شود، تا به‌طورمستقیم عملیات حفاری وعمرانی کارگران برای عموم به نمایش گذارده شود.

ذیل توجه شهردارعملگرای پایتخت به مسائل مختلف شهری در پایتخت، تهران به یک کارگاه بزرگ سازندگی تبدیل شد. تهران امروز، با تهران سال‌های گذشته تفاوتی چشمگیر دارد. شهروندان تهرانی این روزها نگاهی متفاوت به این شهر دارند. حس افزایش تعلق به شهر در نگاه شهروندان رنگ و بویی تازه یافته است. این شهر به‌ویژه در سال‌های اخیر گام‌های اساسی‌ای برای توسعه برداشته است. افزایش سامانه‌های حمل‌ونقل عمومی، افزایش فضاهای فراغتی و تفریحی و افزایش سرانه‌های ورزشی، سبز و تفریحی در سال‌های گذشته به تعبیر آمار رشد چشمگیری داشته و تهران را چند گام به سمت توسعه جلو برده است.

- در حوزه تسهیل عبور و مرور و افزایش ایمنی معابر:

به منظور توسعه سیستم های هوشمند ترافیکی و افزایش ایمنی معابر، توسعه شبکه فیبر نوری تا مرز ۵۵۰ کیلومتر انجام شده است. همچنین تعداد دوربین های نظارت تصویری از ۱۳۵ دوربین در سال ۸۴ به ۵۶۲ دستگاه دوربین در سال ۸۹ رسیده است. نصب ۶۲ دوربین خودکار ثبت تخلف سرعت ، توسعه چراغ های راهنمایی هوشمند به ۳۶۸ دستگاه و تجهیز ۱۲۰ تقاطع به چراغ های هوشمند ، تشدید کنترل محدوده طرح ترافیک با تجهیز ۱۰۴ معبر ورودی محدوده طرح به دوربین های ثبت تخلف و صدور مکانیزه برگه های جریمه جهت خودرو های متخلف و ایجاد ۷ مرکز کنترل ترافیک ، گوشه ای از اقدامات صورت گرفته در دوره تصدی شهردار قالیباف از سال ۸۴ تا اکنون می باشد. همچنین به منظور تسهیل عبور و مرور در شهر از سال ۸۴ تا کنون ۲۸۱۶ نقطه از معابر شهری اصلاح هندسی شده است. با بهره برداری از ۵ پارکینگ طبقاتی جدید، ظرفیت پارکینگ های طبقاتی از ۵۸۹ به ۳۲۷۸ فضای پارک افزایش یافته است. همچنین تعداد فضاهای پارک حاشیه ای از ۲۸۸۷ فضا در سال ۸۴ به ۱۰۰۷۶ فضا در سال ۸۹ بالغ گردیده است شهرداری تهران بیشترین تلاش را در راستای توسعه حمل و نقل پایدار با محوریت توسعه حمل و نقل عمومی و ایجاد دسترسی به حمل و نقل پاک و مدیریت تقاضای سفر انجام داده است و به همین دلیل جایزه بین المللی توسعه حمل و نقل پایدار در سال ۲۰۱۱ را دریافت کرد.

- فعالیتها درحوزه خدمات شهری

شهرداری تهران در حوزه خدمات شهری درطول سالهای اخیر خدمات ارزشمندی به شهروندان ارائه نموده است و از این طریق اثرات چشمگیری در رفع نیازهای فوری و ضروری شهروندان داشته است. از جمله اقدامات در این مقطع زمانی می توان به موارد زیر اشاره نمود:

- حوزه فضای سبز:

افزایش سرانه فضای سبز درون شهری از ۶/۱۰ متر مربع در سال ۱۳۸۴ به ۹/۱۲ متر مربع درسال ۱۳۸۹ از طریق احداث ۴۲۶ پارک محلی، منطقه ای و فرامنطقه ای در سطح شهر تهران و ارتقاء سرانه فضای سبز برون شهری از ۴/۱۸ متر مربع در سال ۱۳۸۴ به ۲۷/۲۳ متر مربع در سال ۱۳۸۹ از طریق جنگل کاری و توسعه کمربند سبز پیرامون شهر بر مبنای طرح جامع تهران و در راستای کاهش آلاینده های زیست محیطی و جلوگیری از رشد و توسعه کالبدی شهر از جمله فعالیتهای دکتر قالیباف از سال ۱۳۸۴ تاکنون در سمت شهردار تهران می باشد.

حوزه آتش نشانی:

کاهش مدت زمان رسیدن اکیپ عملیات آتش نشانی به محل حادثه از ۳۳۲ ثانیه در سال ۱۳۸۴ به ۲۸۲ ثانیه در سال ۱۳۸۹ از طریق افزایش تعداد ایستگاه های آتش نشانی، خرید ماشین آلات مدرن امداد و نجات و آموزش تخصصی پرسنل اکیپ هایآتش نشانی . شایان ذکر است براساس برنامه پنج ساله مقرر است این زمان به ۴ دقیقه تنزل یابد.

حوزه مجتمع های صنفی و عرضه کالا و خدمات:

احداث مجتمع های صنفی خدماتی در حاشیه شهر تهران و انتقال بیش از ۶۸۰۰ واحد صنفی مزاحم وآلاینده به این مجتمع ها پس از طی مراحل قانونی و اداری. شایان ذکر است علاوه بر موارد فوق در حال حاضر بیشاز ۳۵۰ واحد صنفی نیز در انتظار صدور رای قطعی می باشند.ارتقاء سطح کمی و کیفیت خدمات در مراکز عرضه کالا و خدمات تحت پوشش شهرداری تهران(میادین میوه و تره بارو فروشگاه های شهروند) و افزایش سطح این مراکز از طریق:

الف) افزایش تعداد بازارها و میادین میوه و تره بار از ۶۹ باب در سال ۸۴ به ۱۲۹ باب در سال ۱۳۸۹ و افزایش تعداد مراجعه کنندگان به این میادین از ۷۱ هزار خانوار در سال ۱۳۷۰ (سال پایه) به ۵۱۸ هزارخانوار در سال

ب) افزایش تعداد فروشگاه های شهروند از ۱۰ باب در سال ۱۳۸۴ به ۲۲ باب در سال ۱۳۸۹

شایان ذکر است در طول مدت فوق به طور متوسط در هر سال ۴/۱۳ واحد بازار میوه و تره بار احداث شده است که در مقایسه با سال های مشابه ماقبل رشد سه برابری را نشان می دهد

ج)به کارگیری روش های الکترونیکی و مجازی در عرضه کالا و خدمات.

در حوزه پیاده روها: بهسازی و آرام سازی بیش از ۳۵۰ هزار متر مربع از پیاده روهای سطح شهر تهران. ارتقاء سطح کیفی خدمات نظافت و پاکیزه سازی معابر شهر تهران از طریق استقرار طرح مکانیزاسیون خدمات شهری با استفاده از جدیدترین و مدرن ترین ماشین آلات رفت و روب، جمع آوری پسماند.

- فعالیت های حوزه عمرانی

توسعه زیرساخت های شهر تهران طی سالهای ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۰ در دامنه ای متنوع از فعالیت ها و اقدامات انجام گرفته است.

برخی از اقدامات مدیریت شهری در زمان تصدی شهرداری قالیباف در شهرداری تهران در این حوزه شامل موارد زیر است:

- در حوزه توسعه و نگهداشت بزرگراه و معابر شهری:

طول کل بزرگراه های شهر تهران تا انتهای سال ۱۳۸۴ برابر ۳۰۴ کیلومتر بوده است . این رقم با احتساب ظرفیت های جانبی شامل لوپ ها و رمپ ها در سال ۱۳۸۹ به۶۶۰ کیلومتر رسیده است، که رشدی در حدود ۱۲۰% را نسبت به سال ۱۳۸۴ نشان می دهد.

- در حوزه توسعه پل ها و تقاطع های غیر همسطح:

در طول سالهای ۸۴ تا ۹۰ در مجموع حدود ۸۰ دستگاه پل و تقاطع های غیر همسطح به بهره برداری رسیده است که رشدی حدود ۴۸% را نسبت به سال ۱۳۸۴ نشان می دهد.

- در حوزه پل های عابر پیاده:

طی این سالها ۵۲۳ دستگاه پل عابر پیاده در نقاط مختلف شهر نصب و بهره برداری شده است که نسبت به ۳۲۵ پل موجود در ابتدای سال ۱۳۸۴ حدود ۶۲% رشد نشان می دهد.

- در حوزه ساخت و گسترش تونل و زیرگذر:

- تونل توحید: علاوه بر طراحی و آغاز عملیات تونل های شهری در نقاط مختلف شهرعملیات این تونل به عنوان بزرگترین طرح تاریخ مدیریت شهری کشور به صورت دوقلو و به طول ۴۲۷۲ متر (رفت و برگشت) از سال ۱۳۸۶ آغاز و در بهمن ماه ۱۳۸۸ به اتمام رسید.

- تونل امیر کبیر و تونل صدر – نیایش : در حال حاضر عملیات طراحی و اجرای دو تونل امیرکبیر (حد فاصل سه راه امین حضور تا خیابان ۱۷ شهریور) و صدر- نیایش به طول مجموع ۹۲۴۱ متر(رفت و برگشت) در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفته و بخش های عظیمی از تونل نیایش به بهره برداری رسیده است همچنین در جهت ارتقای کیفیت و کاهش هزینه ها، طرح تونل صدر – نیایش با اعمال مهندسی ارزش ، مورد بازنگری قرار گرفته است.

- تکمیل و افتتاح برج چند منظوره میلاد:

برج چند منظوره میلاد که با هدف احداث سازه ای به یاد ماندنی و نمادی نوین برای شهر تهران و رفع نیازهای مخابراتی و تلویزیونی تهران طراحی و اجرا شده است، تا نیمه اول سال ۱۳۸۴ در مجموع حدود۴۰% پیشرفت داشته است. شهرداری تهران با هدف تکمیل عملیات و بهره برداری از برج میلاد، ضمن برنامه ریزی دقیق با بازه زمانی سه سال، در مهر ماه ۱۳۸۷ این برج را به صورت آزمایشی افتتاح کرد. میلاد با ارتفاع ۵۳۴ متر چهارمین برج بلند تلویزیونی و مخابراتی دنیا در نوع خود محسوب می شود.

- بوستان بزرگ ولایت

بهره برداری از بوستان ولایت به عنوان بزرگترین بوستان خاورمیانه یکی از اعجاب انگیزترین پروژه های افتتاح شده در تهران به لحاظ زمانی بوده است. بوستانی که از ابتدای طراحی تا پایان ساخت آن تنها ۷۷ روز زمان برده است. در واقع این بوستان علاوه بر تحقق عدالت‌محوری، تجلی اراده سازندگی و توسعه امکانات زیست‌محیطی در همه شهر تهران است.
اما بی یقین، بهره برداری از چنین بوستانی همتی جهادی و عزم و اراده ای پولادین را طلب می کرد و مردانی از جنس ایمان و جهاد، مردانی که برای پیگیری و نظارت مستمر بر اجرای طرحها و برنامه هایشان دفتر کار خود را به محل ساخت و ساز این پارک در میان تلی از خاک منتقل کرده، تا وعده تحویل فاز اول این پارک به‌مساحت ۶۵‌هکتار، در سوم خرداد این روز ماندگار تاریخی، محقق شود.

- کم کردن فاصله شمال- جنوب

رسیدگی به محرومان و قشرهای کم برخوردارتر جامعه نیز به عنوان یکی از رویکردهای مهم عدالت محورانه از سوی قالیباف در شهرداری تهران همواره مورد توجه بوده است. به گونه ای که شعار “کم کردن فاصله جنوب- شمال” از همان ابتدای حضور قالیباف در راس شهرداری تهران به عنوان اولویتی مهم و اساسی در دستور کار او قرار گرفت. شنیدن برخی از دیدگاههای دکتر قالیباف در این خصوص، خالی از لطف نیست:

“مردم تهران بدانند، خدمت گذاران در مدیریت شهری براساس ۳ رویکرد اساسی فعالیت می کنند. توجه به جنوب شهر و فعالیت متمرکز در جنوب شهر، توجه به ارزش هایی که شهدای عزیز به خاطر آن جان خود را فدا کردند و همچنین پیش بردن شعار کارآمدی دین در اداره جامعه در همه ابعاد. تاکید ما بر آبادانی جنوب تهران است و اگر کسی مسئولیت این مناطق را بر عهده می گیرد باید بداند که وظیفه دشواری بر عهده دارد و باید مانند سایر فعالیت ها در این محدوده ها نیز به خوبی و با جدیت به شهروندان خدمت کنند.”
- “از این پس همه شهردارانی که بهتر کار می کنند به مناطق جنوبی می روند و ما باید بتوانیم به وعده ای که به شهروندان دادیم تا اگر در دوره مدیریت ما فاصله شمال و جنوب کم نمی شود، زیاد هم نشود، عمل کنیم”.

درخشان در عرصه بین المللی:

تجربه‌ شهرداری دکتر قالیباف، یکی از موفقترین تجربه‌های مدیریتی کشور در این سال ها به حساب می‌آید. بگونه ای که به سبب اقدامات بزرگ و متعدد او آن هم در ظرف زمانی مناسب و در موعد مقرر خود، امروزه از قالیباف به عنوان مدیری عملگرا و به تعبیری «مرد عمل» یاد می شود.

بررسی کارنامه پربار کاری دکتر قالیباف در شهرداری تهران حاکی از آن است که او علاوه بر معیارهای مطلوب مدیریتی در عرصه های داخلی، پتانسیل آن را نیز داشته و دارد، که حتی چهره‌ی جهانی و بین المللی مطلوبی نیز در عرصه های مدیریتهای کلان سیاسی باشد. برگزیده شدن دکتر قالیباف به عنوان هشتمین شهردار برتر جهان، از میان ۲۰۰ هزار شهردار جهان در سال ۲۰۰۸ و انتخاب شهر تهران به عنوان یکی از ۵ شهر برتر جهان در زمینه حمل و نقل و ترافیک شهری در سال ۲۰۱۱ می تواند نمونه ای از توفیقات بین المللی محمدباقر قالیباف محسوب شود.

سخنان سرنوشت ساز قالیباف درباره پروژه های مختلف مدیریت شهری:

پس از بررسی اجمالی بخشی از کارنامه پرتوفیق شهرداری تهران در دوره ی مدیریتی دکتر محمدباقر قالیباف بررسی برخی اظهار نظرهای شهردار قالیباف در خصوص اجرایی شدن برخی ازپروژه های شهری تهران نیز خالی از لطف نیست:

“امروز از هر منظر، حمل و نقل عمومی اولویت اول شهرداری تهران بوده و شهرداری در توسعه خطوط مترو توانسته از سالی ٢/۵ کیلومتر به ساخت سالانه ١۵ کیلومتر برسد”.

” ۲۵ سال از عمر مترو می‌گذرد و فقط ۵۰ کیلومترخط مترو ساخته شده است، ولی ما هر سال ۱۵ کیلومتر به خطوط مترو اضافه می‌کنیم.

“تا سال ۹۰ باید تپه های عباس آباد مانند نگینی در فعالیت های فرهنگی ، مذهبی ، ورزشی و تفریحی در خاورمیانه بدرخشد و اگر هر کسی تصمیم گرفت صبح تا شب با خانواده خود در این محیط به سر ببرد، هیچ مشکلی نداشته باشد که خوشبختانه بستر این کار فراهم شده است و با جدیت ادامه دارد “.

“بزرگراه زین الدین به‌عنوان امتداد بزرگ‌ترین مسیر بزرگراهی شهر در آینده نزدیک و تا پایان سال به‌طور کامل احداث می‌شود و تا ۲ماه آینده نیز بخش‌هایی از آن به بهره‌برداری خواهد رسید. این مسیر بزرگراهی که شرق و غرب تهران را به هم متصل می‌کند، از منتهی‌الیه شرق تهران از ورودی جاده جاجرود و هراز آغاز می‌شود و به سمت منتهی‌الیه غرب تهران در وردآورد کرج ادامه می‌یابد”.

” از ۲۸ سال قبل تصمیم گرفته شده، که یا تونل و یا پلی در محدوده کنونی تونل توحید احداث شود، اما تا ۲ سال پیش (۱۳۸۶) کسی تصمیم نگرفت کاری کند.”